Γιάν Χένρικ Σβαν

Αγαπά τους μοναχικούς και την Ελλάδα

Η συγγραφική εμμονή του 48χρονου Σουηδού συγγραφέα Γιάν Χένρικ Σβαν είναι οι μοναχικοί άνθρωποι, όταν από τη μια μέρα στην άλλη περνούν στο περιθώριο. Τους αγγίζει μ' ένα χνούδι τρυφερότητας και το χιούμορ τού περισσεύει, γιατί δεν θέλει να καταρρακώσει στα μάτια του αναγνώστη τους ήδη εξαθλιωμένους. Τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφορεί στα ελληνικά, «Οι περιπλανώμενοι», σε μετάφραση της Θεοφανώς Καλογιάννη («Κέδρος»). Είχε προηγηθεί το σπαρακτικό, με θέμα έναν αλκοολικό, «Η καταραμένη χαρά» («Εντευκτήριο»).


Παράλληλα ασχολείται με τη μετάφραση λογοτεχνίας από τα δανέζικα, τα γαλλικά, τα πολωνικά και τα ελληνικά. Τακτικός επισκέπτης της χώρας μας από το 1994 που πρωτόρθε, υποστηρίζει τα ελληνικά γράμματα στη Σουηδία. Τελευταία δουλειά του, η ανθολογία σύγχρονου ελληνικού διηγήματος, με τίτλο «Το τραγούδι της συκιάς», από το μεγαλύτερο Σουηδό εκδότη μεταφρασμένης λογοτεχνίας («Tranan»).

«Νιώθω βαθιά ότι είμαι κοντά τους, γιατί αυτοί οι άνθρωποι που ζουν στο περιθώριο λένε και τις μεγάλες αλήθειες. Κάπως έτσι ένιωσα κι εγώ, όταν λίγο πριν από την εφηβεία μου φύγαμε οικογενειακώς από την Κοπεγχάγη, όπου ζούσαμε, και επιστρέψαμε στη Σουηδία. Μιλούσα τα σουηδικά με λάθη και καθώς είχα αρχίσει να γίνομαι Δανός, οι γονείς μου σφοδρά ήθελαν να ξαναγίνω Σουηδός. Ξαναγυρίζαμε στο Μάλεμε και εγώ δεν ήθελα. Είχα γίνει ένας μοναχικός από τα δέκα έως τα δεκαεπτά μου», θυμάται.

Ακόμη και σήμερα, όταν είναι στο εξωτερικό κι ακούει δανέζικα, όπως λέει, «είμαι θερμός και θέλω να επικοινωνήσω, ενώ σε αντίθεση, όταν ακούω σουηδικά, θέλω περισσότερο να σιωπήσω. Υπάρχει μέσα μου μια μικρή σχιζοφρένεια. Γράφω καλά στα σουηδικά, αλλά δεν κρύβω ότι έχω πρόβλημα με τη Σουηδία».


Του ζητάμε ν' ανοίξει το εργαστήρι του και δεν το αρνείται: «Δεν δημιουργώ έναν ήρωα, που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Ομως, όταν γράφω, μεταμορφώνεται, γιατί αυτό κυρίως που με ενδιαφέρει είναι η πραγματικότητα του μυαλού». Και δεν διστάζει να αναφερθεί σε δυο βιβλία που τον καθόρισαν: «Ο "Πύργος" του Κάφκα, γιατί οι ήρωες νομίζουν ότι είναι μέσα, ενώ είναι έξω, και το "Η βουή και το πάθος" του Φόκνερ, γιατί η μια αφήγηση μπαίνει μέσα στην άλλη, δημιουργώντας ένα παζλ».

Ανήκει στους συγγραφείς που συνυπολογίζουν τον αναγνώστη, γιατί δεν πιστεύει στον παντεπόπτη-θεό δημιουργό: «Είναι σημαντικό να ξέρει ο αναγνώστης όσα ξέρει και ο ήρωάς μου. Αλλά να μη γνωρίζουν ούτε ο συγγραφέας ούτε οι ήρωες ούτε ο αναγνώστης πώς θα τελειώσει το βιβλίο. Και προπαντός να σκεφτεί ο αναγνώστης ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να είναι στη θέση του ήρωα». Καθόλου τυχαίο ότι, ενώ γράφει για περιθωριακούς, δεν υπάρχει ούτε ένας ναρκομανής στα μυθιστορήματά του: «Οι ήρωές μου είναι κανονικοί άνθρωποι, οι οποίοι έχουν δουλειά και σιγά σιγά αρχίζουν να αναφαίνονται τα προβλήματά τους. Στην αρχή λένε "Εμείς και οι Αλλοι", όπως πολύ εύκολα περνούν από το Εμείς και γίνονται οι Αλλοι, οι περιθωριακοί».

Εχει έρθει η ώρα να αναφερθούμε στη σχέση του με την Ελλάδα, στην οποία μένει περί τους δύο μήνες, αφού έχει σπίτι στη Σάμο. Μας θυμίζει ότι το ενδιαφέρον των Σουηδών για τη χώρα μας ξεκίνησε από τη χούντα και κράτησε μέχρι και τη βράβευση του Ελύτη με το Νομπέλ. «Τα τελευταία τριάντα χρόνια το ενδιαφέρον είχε εξασθενήσει και δεν είχε κυκλοφορήσει ούτε μία ανθολογία», αποφαίνεται. Αυτό το κενό ήρθε να πληρώσει η δική του προσπάθεια.

Του αρέσουν ο Ταχτσής και ο Ιωάννου και θεωρεί ότι η παλαιά ελληνική λογοτεχνία βρίσκεται σε πολύ καλό επίπεδο. Δεν έχει την ίδια γνώμη για τη σύγχρονη δημιουργία - «δεν βρίσκεις εύκολα κάτι που να είναι καλό». Ανάμεσα σε άλλους Ελληνες, έχει μεταφράσει Γκάτσο, Δημουλά, Σαχτούρη, Λεοντάρη, Λαϊνά.